:: Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na ludzi i środowisko w sieciach komórkowych ::
Oddziaływanie pola elektromagnetycznego w telefonii komórkowej na ludzi i środowisko
Prawna ochrona zdrowia ludzi w polach elektromagnetycznych w Polsce

Przepisy prawne dotyczące zasad przebywania ludzi w polach elektromagnetycznych w Polsce regulowane są za pomocą rozporządzeń, zgodnie z obowiązują ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627). Obecnie obowiązujące dopuszczalne poziomy promieniowania w środowisku oraz sposoby sprawdzania ich dotrzymania zawarte są w rozporządzeniu z dnia 30 października 2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Wartości dopuszczalne poziomów pól zostały zróżnicowane i zależą od częstotliwości tych pól. Pierwsze dopuszczalne poziomy ustanowiono w rozporządzeniu Rady Ministrów w roku 1980. Dopuszczalna wartość gęstości powierzchniowej mocy (0,1 W/m2), określona w tym rozporządzeniu była wtedy najniższą na świecie. Rozporządzenie z niewielkimi zmianami przetrwało do dzisiaj – w aktualnych przepisach ustanowiono dodatkowo maksymalną dopuszczalną wartość natężenia pola elektrycznego dla większej spójności z przepisami dotyczącymi ochrony pracowników w silnych polach elektromagnetycznych. Dopuszczalne poziomy promieniowania elektromagnetycznego dla populacji generalnej zamieszczono w tabeli 3.4, w której zaznaczono wartości obowiązuje dla systemów telefonii komórkowej (częstotliwości 300 MHz – 300 GHz). Poszczególne dopuszczalne poziomy dla tego zakresu częstotliwości dotyczą wartości średnich gęstości mocy oraz wartości skutecznych natężenia pola elektrycznego.

Tabela 3.4 - Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określono dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności [Źródło]
Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy
50 Hz – częstotliwość sieci elektroenergetycznej
(dla terenów pod zabudowę mieszkaniową)
1 kV/m 60 A/m -
0 Hz 10 kV/m 2 500 A/m -
0 Hz – 0,5 Hz - 2 500 A/m -
0,5 Hz – 50 Hz 10 kV/m 60 A/m -
0,05 kHz – 1 kHz - 3/f A/m -
0,001 MHz – 3 MHz 20 V/m 3 A/m -
3 MHz – 300 MHz 7 V/m - -
300 MHz – 300 GHz 7 V/m - 0,1 W/m2

W przepisach z roku 1980 można także znaleźć dodatkowe rozgraniczenie na dwie strefy ochronne, w zależności od wartości natężeń pola elektrycznego i gęstości mocy. W pierwszej strefie ochronnej dla częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz gęstość mocy przekracza 0,1 W/m2. W drugiej zaś dla tego samego pasma częstotliwości wartość gęstości mocy wynosiła od 0,025 do 0,1 W/m2 i dopuszczała jedynie okresowe przybywanie ludzi. W tym obszarze nie mogły znajdować się budynki mieszkalne oraz inne budynki użyteczności publicznej, takie jak szpitale, szkoły, przedszkola. W aktualnie obowiązujących przepisach nie znajdziemy już rozgraniczenia na poszczególne strefy ochronne.

Przy ustalaniu dopuszczalnych wartości natężeń pól elektromagnetycznych w wielu krajach stosuje się tzw. filozofię NDN – Najwyższych Dopuszczalnych Natężeń. Zgodnie z nią powyżej dopuszczalnych wartości przebywanie ludzi jest zabronione, zaś dla wartości niższych przebywanie jest dozwolone bez ograniczeń. Prowadzi to do problemów w przypadku wartości będących na granicy wartości dopuszczalnych oraz powszechnej opinii, iż pole elektromagnetyczne jest zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzi już minimalnie powyżej tej wartości. W Polsce rozwiązano to w prosty sposób określając dopuszczalne wartości dla pracowników przebywających w polach o wysokich poziomach ekspozycji. Wprowadzono podejście dozymetryczne mówiące, że im wyższe natężenie pola elektromagnetyczne lub gęstość mocy tym odpowiedniemu skróceniu następuje czas przebywania w takim polu elektromagnetycznym. Wprowadzone zostało określenie doza pola, jako iloczyn gęstości mocy lub kwadratu natężenia pola elektrycznego i czasu przebywania w takim polu:

(3.8)

Zasady bezpiecznego przebywania pracowników w polu elektromagnetycznym regulowane są przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Obowiązujące obecnie przepisy znajdują się w rozporządzeniu z 29 listopada 2002, które reguluje prawnie zakres częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. W rozporządzeniu wprowadzono cztery strefy ochronne: strefę niebezpieczną, zagrożenia, pośrednią, obszar bezpieczny oraz dokładne granice pomiędzy tymi strefami: E2, E1 oraz E0 (tabela 3.5) [Źródło].

Tabela 3.5 - Zasady przebywania pracowników w polach elektromagnetycznych o dużych wartościach natężenia pola elektrycznego/gęstości mocy.
Przepisy Polskie Filozofia NDN
Strefa niebezpieczna – przebywanie pracowników zabronione Przebywanie pracowników zabronione
GRANICA E2 GRANICA NDN
Strefa zagrożenia – czas przebywania pracowników ograniczony czasowo Przebywanie pracowników bez ograniczeń
GRANICA E1
Strefa pośrednia – przebywanie dozwolone w całym okresie zmiany roboczej
GRANICA E0
Obszar bezpieczny (obszar poza strefą ochronną) – przebywanie pracowników bez ograniczeń

Dla strefy zagrożenia określono maksymalną wartość dozy dopuszczalnej pola elektrycznego DdE = 3200 (V/m)2h dla częstotliwości pola elektromagnetycznego od 15 do 3000 MHz, w tym częstotliwości pracy stacji bazowych telefonii komórkowych. Dodatkowo dla poszczególnych granic określono graniczne wartości dopuszczalnego natężenia pola elektrycznego (tabela 3.6).

Tabela 3.6 - Dopuszczalne wartości natężenia pola elektrycznego na poszczególnych granicach stref ochronnych oraz dopuszczalna doza pola elektrycznego DdE
Zakres częstotliwości E1 [V/m] DdE [(V/m)2h] E2 [V/m] E0 [V/m]
300 MHz < f ≤ 3 GHz 20 200 E2 = 10E1 E0 = 1/3E1
3 GHz < f ≤ 300 GHz 0,16f + 19,5 (f/2 + 55)2

Dla częstotliwości od 300 MHz do 3 GHz określono także dopuszczalne wartości ochronne pola magnetycznego (tabela 3.7). Powyżej 3 GHz nie wskazano granicznych stref, ze względu na brak mierników natężenia pola magnetycznego w tak wysokich pasmach częstotliwości [Źródło]. Wówczas wykorzystywana jest zależność opisująca gęstość mocy przy użyciu skutecznej wartości natężenia pola elektrycznego:

(3.9)
Tabela 3.7 - Dopuszczalne wartości natężenia pola elektrycznego na poszczególnych granicach stref ochronnych oraz dopuszczalna doza pola magnetycznego DdH
Zakres częstotliwości H1 [A/m] DdH [(A/m)2h] H2 [A/m] H0 [A/m]
300 MHz < f ≤ 3 GHz 0,053 0,022 H2 = 10H1 H0 = 1/3H1

Dla pełnej ochrony pracowników oraz ludności w polu elektrycznym o charakterze impulsowym należy oprócz dopuszczalnej wartości średniej, dodatkowo zwrócić uwagę na maksymalne wartości gęstości mocy i natężenia pola elektromagnetycznego. W systemach GSM czas trwania jednego impulsu wynosi 577 μs, o okresie repetycji Tp = 4,6 ms. Przy istniejących przepisach dla populacji generalnej – Sśr = 0,1 W/m2 oraz Esk = 7 V/m – zachodzi pytanie, o ile przekraczana jest dopuszczalna wartość dla maksymalnych impulsów. Zgodnie z wartościami charakteryzującymi szczeliny czasowe w GSM, maksymalna wartość w impulsie Eimp = 19,8 V/m oraz Simp = 0,8 W/m2. Nie są to zatem dużo większe wartości niż te obowiązujące w polskich normach i na pewno są mniejsze od średnich dopuszczalnych w przepisach Unii Europejskiej (zobacz więcej) [Źródło].

Dopuszczalne wartości natężenia pola elektrycznego i gęstości mocy zostały jednak zapisane ze względu na ochronę pracowników przebywających w bardzo silnych polach o charakterze impulsowym. Spowodowane jest to występowaniem różnych efektów w tego typu polach elektromagnetycznych, takich jak m.in. efekt słuchowy. Obowiązujące dopuszczalne wartości praktycznie nie dotyczą jednak pracowników stacji bazowych telefonii komórkowej, gdyż natężenie pola elektrycznego w impulsie może być jedynie około 2,8 razy większe od wartości średniej. W przypadku telefonii komórkowej pierwsze „zadziałają” główne przepisy o dopuszczalnych poziomach gęstości mocy i natężenia pola elektrycznego dla pracowników przebywających w polach elektromagnetycznych (tabela 3.6).

© 2009 Krzysztof Niemczyk